Irade ve Niyet

İslam’da irade (irâde) ve niyet (niyyet), bir kişinin davranışlarının yönünü belirleyen temel unsurlardır. Bir Müslümanın gerçekleştireceği her eylem, niyetine göre değerlendirilir. İslam’da, niyetin ve iradenin önemi büyüktür çünkü Allah, insanları yalnızca dışsal hareketlerine göre değil, içsel niyetlerine ve iradelerine göre de değerlendirir. Bu yazıda, İslam’da irade ve niyetin anlamını, Peygamber Efendimiz (sas)’ın sözleriyle ele alacağız ve bu kavramların İslam’daki yerini detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.

İrade (Irâde) Nedir?

İrade, insanın zihinsel gücüdür; bir şeyi yapmak veya yapmamak konusunda karar verme yetisidir. İslam’a göre, insan iradesi Allah’ın iradesine tabidir. Allah, insanlara özgür irade vermiştir, ancak bu irade, Allah’ın takdirine ve kudretine bağlıdır. İnsanlar, iyi veya kötü yönlerde seçim yapma yeteneğine sahip olsa da, her şeyin nihai yönlendiricisi Allah’tır.

Kur’an-ı Kerim’de, Allah’ın her şey üzerinde mutlak iradeye sahip olduğu belirtilmiştir:

        “Allah her şeyin hâkimi ve her şeye kadirdir.”
(Kur’an, 3:189)

Bununla birlikte, insanın iradesi, Allah’ın takdirine ve planına paralel bir şekilde işlev gösterir. İnsan, Allah’ın iradesine uygun hareket etmeye çalışarak hayatını doğru bir şekilde yönlendirebilir. Müslümanın iradesi, Allah’ın rızasını kazanmak ve O’na itaat etmek doğrultusunda şekillenmelidir.

Niyet (Niyyet) Nedir?

Niyet, bir eylemi gerçekleştirme amacıdır. İslam’da, niyet çok önemli bir yere sahiptir çünkü bir kişinin eylemi, niyetiyle değerlendirilir. Niyet, bir kişinin kalbinde, aklında veya ruhunda taşıdığı kararlılığı ifade eder. Peygamber Efendimiz (sas), niyetin gücünü ve önemini sıkça vurgulamıştır. İslam’a göre, bir kişinin yaptığı her işin değerini belirleyen, yalnızca ameli değil, aynı zamanda o amelin arkasındaki niyettir.

Kur’an-ı Kerim’de, Allah, insanların niyetlerini en iyi bilen olduğunu belirtmiştir:

        “İnsanların amelleri, yalnızca Allah’a aittir. Kimseye niyetinden başka bir şey ödüllendirilemez.”
(Kur’an, 53:39)

Bu ayet, insanın amellerinin Allah katında değer kazanmasının, kişinin niyetine bağlı olduğunu açıkça ortaya koyar. Yani bir kişi, ne kadar büyük bir amel işlerse işlesin, bu amelin değerini belirleyen, niyetinin samimiyeti ve doğruluğudur.

Peygamber Efendimiz (sas)’ın Niyet ve İrade ile İlgili Sözleri

Peygamber Efendimiz (sas), niyet ve irade konularında çok sayıda hadis söylemiş ve Müslümanlara bu konuda önemli öğütlerde bulunmuştur. Efendimiz (sas)’ın en meşhur hadislerinden biri, niyetin ameller üzerindeki etkisini açıkça ortaya koymaktadır:

        “Ameller niyetlere göredir. Herkes için niyet ettiği şey vardır.”
(Sahih Buhari, Hadis No: 1)

Bu hadis, İslam’daki niyet anlayışını en özlü şekilde ifade eder. Peygamber (sas), bir kişinin yaptığı eylemleri değerlendirirken, en önemli kriterin niyet olduğunu belirtmiştir. Yani, eylemin büyüklüğü veya küçüklüğü değil, o eylemi gerçekleştirme amacının ne olduğudur.

Peygamber (sas), niyetin önemini vurgularken, bir kişinin doğru niyetle yaptığı küçük bir amelin bile Allah katında büyük değer taşıyabileceğini belirtmiştir. İslam’da, niyetin doğruluğu ve samimiyeti, amellerin kabul edilmesinin en önemli şartıdır.

        “Kim Allah için bir yolculuğa çıkar, Allah onun her adımını bir sevapla yazar.”
(Sahih Müslim, Hadis No: 1715)

Bu hadiste, bir kişinin yaptığı herhangi bir iyi eylem, niyetinin doğruluğuna göre değerlendirilir. Yani, bir Müslüman Allah’a samimi bir şekilde yönelerek yaptığı her işten sevap kazanır. Örneğin, bir kişi Allah’ın rızası için bir hayır işini yaparsa, bu küçük bir eylem bile, büyük sevaplara vesile olabilir.

İrade ve Niyetin Birlikte İşlevi

İslam’da, niyet ve irade birbirini tamamlayan iki önemli kavramdır. İnsanlar, Allah’ın rızasını kazanmak amacıyla doğru niyetle hareket etmelidir. Ancak niyet, yalnızca içsel bir kararlılık ve düşünceden ibaret değildir. İrade, kişinin bu niyeti hayata geçirebilme gücüdür. Yani, iyi niyetlerle başlamış bir insan, bunu hayata geçirebilmek için güçlü bir iradeye sahip olmalıdır.

Kur’an’da, niyetin ve iradenin birleşimi şöyle açıklanır:

        “Her biriniz, Allah’a ve Peygamberine iman ettiğiniz takdirde, eylemlerinizin karşılığını alacaksınız.”
(Kur’an, 33:71)

Bu ayet, niyetin içsel bir karar olduğunu, fakat bu kararın hayata geçmesi için iradenin de gerektiğini belirtir. Bir kişinin ameli, Allah’a olan imanına dayanarak şekillenir ve doğru bir niyetle başlayıp, bu niyeti kararlı bir şekilde gerçekleştirebilmesi için iradesini kullanmalıdır.

Muhammed Kasım’ın Rüyaları ve Niyet

Muhammed Kasım ibn Abdul Karim, rüyalarında birçok önemli mesaj almış bir şahsiyettir. Onun rüyalarında, niyet ve iradenin büyük bir önemi vurgulanmaktadır. Özellikle, Kasım’ın rüyalarında Allah’a yönelme ve doğru niyetle hareket etme mesajı sıkça yer alır.

Bir rüyasında, Kasım, büyük bir amelin hayalini görür. Ancak, bu amelin gerçekleşebilmesi için kişinin doğru niyetle hareket etmesi gerektiği vurgulanır. Kasım, bu rüya aracılığıyla, niyetin ve iradenin sadece Allah’a duyulan samimi bağlılıkla etkili olabileceğini anlamıştır.

Bir başka rüyasında ise, Kasım, bir toplumun iyiliği için yapılan büyük bir çabanın, içsel niyetlerin saflığına bağlı olarak Allah katında değer bulduğunu görür. Bu rüyalar, niyet ve iradenin ne kadar önemli olduğunu, her eylemin Allah’a duyulan samimi niyetle şekillendiğini ve bunun da amellerin kabul edilmesinde temel rol oynadığını gösterir.

Sonuç

İslam’da irade ve niyet, kişinin Allah’a olan bağlılığının ve inancının dışa vurumudur. Bir Müslüman, yaptığı her ameli doğru bir niyetle gerçekleştirmeli ve bu amelleri, Allah’ın rızasını kazanmak için bir araç olarak görmelidir. Peygamber Efendimiz (sas)’ın sözleri, niyetin ve iradenin ne kadar önemli olduğunu vurgular ve insanlara her zaman kalbini temiz tutmalarını, doğru niyetlerle hareket etmelerini öğütler. İslam, niyetin doğru olmasının, amellerin değer kazanmasında belirleyici bir unsur olduğunu belirtir ve her Müslümanı doğru niyetle, güçlü bir iradeyle yaşamaya teşvik eder.